Benutzer:Otfried Lieberknecht/03a

aus Wikipedia, der freien Enzyklopädie
Zur Navigation springen Zur Suche springen

Balladen mit ausdrücklicher Gattungsbezeichnung[Bearbeiten | Quelltext bearbeiten]

PC 461,166 Mort m'an li semblan[Bearbeiten | Quelltext bearbeiten]

  • Handschrift: Q (Florenz, Biblioteca Riccardiana 2909, aus Italien, 14. Jh.), f.5r
    • Wiedergabe der Hs.: Giulio Bertoni, Il Canzoniere provenzale della Riccardiana N° 2909, Niemeyer, Dresden 1905 (= Gesellschaft für romanische Literatur, 8), S. 9f.
    • Bezeichnung: Rubrik "Balada"
    • Melodie: nein
    • Refrain: 10A 10A
    • Strophen: I-III 10a 10a 10a 10a, IV 10a 10a
    • Tornada: Str. IV
    • Refrainwiederholung: abgekürzt notiert für I-III nach vv.1, 2, 4; für IV nach v.2
    • Typ: coblas unisonnantz
  • Text nach: Appel Nr. 46, S. 86, Refrains werden von Appel weitgehend getreu wiedergegeben
  • Verglichen mit Ed. Bartsch/Koschwitz, Sp. 276f.
  • Frank 5,15


Mort m'an li semblan que ma dona.m fai
e li seu bel oil amoros e gai.
I
Q'eu non trob conseil s'eu de li non l'ai;
Mort ....
per qu'eu ioinchas mas denant li verrai,
Mort ....
preiant humilment, qant far o poirai,
que.m facha socors, sevals d'un dolz bai.
Mort m'an li semblan ...
II
Lo seus cors es blancs com neu sobre glai,
Mort .....
fresca sa colors cum rosa de mai,
Mort .....
e.l seu cabil sor cum aur, de qe.m plai,
dolza e plaisenz plus q'eu dir non sai.
Mort m'an .....
III
Anc Deus non en fes de tant bela mai,
Mort ....
ni non volc qe fos, per q'eu l'amarai
Mort ....
de bon cor toz temps tant qant eu viurai
e pois serai morç, s'eu lo poder n'ai.
Mort ....
IV
Mos Bels-Conorz val d'autras tantas mai
cum ....... [BK: cuma aurs vil (?) veire] soz un ric palai.
Mort .....


IV.1 nach MS Q: Cum ner sum ueire soz un ric palai.


PC 461,73 D'amor m'estera ben e gent[Bearbeiten | Quelltext bearbeiten]

  • Ms. Q, f.5r
    • Diplomatisch: Bertoni S.10
    • Bezeichnung: Rubrik "Balada", I.1 "Balada faz ab coindet son", VI.1 "Balada, vai"
    • Melodie: nein
    • Refrain: 8A 8A
    • Strophen: I-VI 8b 8b 8a
    • Tornada: Str. VI
    • Refrainwiederholung: verkürzt notiert für I-VI nach 1 und 3 (laut BK jeweils vollstaendig zu wiederholen)
  • Typ: coblas unisonnantz
  • Entstanden am Königshof in Aragon, II.2-3: "quar estauc sai en Aragon / ab lo rei qu'a bon prez valent"
  • Nicht bei Appel
  • Text nach Bartsch/Koschwitz S.268f., Refrain nach Bertoni eingefuegt
  • Frank 307,1


D'amor m'estera ben e gent
s'eu ma dona vis plus sovent.
I
Balada faz ab coindet son,
D'amor
qu'a ma bela don a randon,
quar ai estat tant lonjament.
D'amor m'estera ben e gent
II
E prec, si plaz, no m'ochaison,
D'amor
quar estauc sai en Aragon
ab lo rei qu'a bon prez valent.
D'amor mestera.
III
Mais on qu'eu sia seus mi son,
D'amor
e vauc m'en lai ad esperon
per descolpar de falliment.
D'amor mestera.
IV
Gen me feiron mei oil ric don,
d'amo.
quant mi mostreron sa faison
e sa bela bocha rizent.
d'amor.
V
Bella domna, gentil faizon,
d'amo.
non credaz lausenger felon,
que baisson amor per nient.
d'amor.
VI
Ballada, vai ad esperon
d'amor.
e saluda.m leis de cui son,
quar manten valor e jovent.
d'amor.


PC 461,69 Coindeta sui[Bearbeiten | Quelltext bearbeiten]

  • Ms. Q, f.5r-v (Refrain direkt im Anschluss an PC 461,73 angefuegt)
    • Diplomatisch: Bertoni S. 10
    • Bezeichnung: V.1 "En aquest son faz coindeta balada"
    • Melodie: nein
    • Refrain: 10A' 10A'
    • Strophen: I-II 10b' 10b' 10b' 10a', III-V 10d' 10d' 10d' 10a'
    • Tornada: = Str. V
    • Refrainwiederholung: verkürzt notiert für I-V nach 1, 2, 4
    • Typ: coblas doblas
  • Ed. Appel Nr. 47, S.86 (dort sind die Refrains weitgehend nach dem Ms. wiedergegeben)
  • Vgl. Chambers
  • Frank 267,1


Coindeta sui, si cum n'ai greu cossire,
per mon marit, quar ne.l voil ne.l desire;
I
Q'eu be.us dirai per qe son aisi drusa:
Coindeta sui .....
qar pauca son, iuveneta e tosa,
Coindeta sui .....
e degr'aver marit dunt fos ioiosa,
ab cui toz temps pogues iogar e rire.
Coindeta sui .....
II
Ia deus no.m sal, se ia.n sui amorosa:
Coindeta sui .....
de lui amar mia sui cubitosa,
Coindeta sui .....
anz qant lo vei, ne son tant vergoignosa
q'eu prec la mort quel venga tost aucire.
Coindeta sui .....
III
Mais d'una ren m'en son ben acordada:
Coindeta sui .....
se.l meu amic m'a s'amor emendada,
Coindeta sui ......
ve.l bel esper a cui me son donada;
plaing e sospir, qar ne.l vei ne.l remire.
Coindeta sui .....
IV
E dirai vos de q.em sui adordada:
Coindeta sui .....
q.el meu amic m'a longament amada,
Coindeta sui .....
ar li serai m'amor abandonada
e.l bel esper, q'eu tant am e desire.
Coindeta sui .....
V
En aquest son faz coindeta balada,
Coindeta sui .....
e prec a toz qe sia loing cantada
Coindeta sui .....
e qe la chant tota domna ensegnada
del meu amic q'eu tant am e desire.
Coindeta sui .....

PC 461,201 Quant lo gilos[Bearbeiten | Quelltext bearbeiten]

  • Ms. Q, f.5v
    • Diplomatisch: Bertoni S. 11
    • Bezeichnung: I.1 "Balada cointa e gaia / faz"
    • Melodie: nein
    • Refrain: 6A' 3B 5B
    • Strophen: I 6c' 6c' 6c' 3b 5b, II 6d' 6d' 6d' 3b 5b, III 6e' 6e' 6e' 3b 5b
    • Tornada: Vgl. Str. I
    • Refrainwiederholung: verkürzt notiert für I-III nach 1, 2, 5
    • Typ: coblas singulars
  • Ed. Appel Nr. 45, S. 85 (gibt Refrains weitgehend getreu nach der Handschrift wieder)
  • Frank 286,1


Quant lo gilos er fora
bel ami,
vene-vos a mi.
I
Balada cointa e gaia
qant lo gilos er fora ...
Faz, cui pes ne cui plaia,
quant lo gilos .....
pel dolz cant qe m'apaia,
qe•us audi
seir e de matin.
qant lo gilos...
II
Amic, s'eu vos tenia
qant lo gilos...
dinz ma chambra garnia,
qant lo gilos...
de ioi vos baisaria,
qar n'audi
ben dir l'autre di.
qant lo gilos...
III
Se•l gilos mi menaza
qant lo gilos...
de baston ni de maza,
qant lo gilos...
del batre si se•l faza,
qe•us afi,
mon cor no's cambi
qant lo gilos...

PC 434a,65 Si voletz que·m laix d'amar (Cerveri)[Bearbeiten | Quelltext bearbeiten]

  • Handschrift: Sg. (Cançoner Gil, Biblioteca de Catalunya, MS 146), f. 34v
    • Reproduktion: [1]
    • Bezeichnung: Rubrik "Balada"
    • Melodie: nein
    • Refrain: 7A 7B' 7A 7B'
    • Strophen: I/III 7a 7b' 7a 7b' 7a 7b', II: 7b' 7a 7b' 7a 7b' 7a, IV 7b' 7a 7b' 7a, V 7a 7b' 7a 7b'
    • Tornada: IV-V
    • Refrainwiederholung verkürzt für nur jeweils einen Refrainvers im Stropheninnern von I-III notiert:
      • I/III: 7a 17A 7b' 27B' 7a 7b' 7a 7b'
      • II: 7b' 47B' 7a 37A 7b' 7a 7b' 7a
      • Keine Anzeige eines Refrains am Strophenschluß und für IV-V
    • Typ: coblas (doblas) retrogradadas
  • Ed. Martín de Riquer, Obras completas del trovador Cerverí de Girona, Instituto Español de Estudios Mediterraneos, Barcelona 1947, Nr. 4, S. 8
  • Ed. Joan Coromines, Cerverí de Girona: Lírica, Curial, Barcelona 1988, Nr. 104, Bd. II, S. 242
  • Vgl. Chambers


Si voletz que·m laix d'amar,
ço dic que far no·s poria,
laxatz a ten [tan?] gen parlar,
bela douza dona mia.
I
E laxatz lo douz esgar,
si voletz
e vostra gran cortesia
ço dic que
e·l vostre gen domneyar;
c'ab vostr' avinen paria
faitz la gent enamorar;
doncs, cossi·us dezamaria?
II
E laxatz vostra cuyndia,
bela douça
si·m voletz de vos luynar;
laxatz
e laxatz la manentia
del ric pretz qui·us te se par,
e·l joven qui·us vest e·us lia
e·l gen servir e·l honrar
III
...cors car
si voletz
... maestria
ço dic
...trobar
... minta??
...oblidar
...sia
IV
...dia
...puiar
...cortesia
...d'errar
V
...car-
dona...poria
...car
...sia


PC 244,4 Lo fi cor qu'ie•us ai (Guiraut d'Espanha)[Bearbeiten | Quelltext bearbeiten]

  • Handschrift: E (Paris, B.N.F., fr. 1749, aus Südfrankreich, 14. Jh.), 228
    • Wiedergabe: C. A. F. Mahn, Gedichte der Troubadours, Bd. II (Berlin, Paris, London, 1862), S. 53, Nr. 369
    • Melodie: nein
    • Bezeichnung: III.1 (Appel: IV.1) "Baladeta, vai"
    • Vers: Zehnsilbler, regelmäßig mit männlicher Zäsur 5+5 gebrochen, die Zäsuren unregelmäßig untereinander gereimt
    • Refrain: A' A'
    • Strophen (laut Appel ist Nr. IV unvollständig und vor Nr. III zu stellen):
      • Nach Ms. E: I 10b' 10b' 10b' 10a', II 10b' 10b' 10b' 10a'?, III 10c' 10c' 10c' 10a', IV 10d' 10d' 10a', V 10c' 10a'
      • Nach Appel: I 10b' 10b' 10b' 10a', II 10b' 10b' 10b' 10a'?, [III] [10c'] 10c' 10c' 10a', [IV] 10d' 10d' 10d' 10a', V 10d' 10a'
    • Tornada: formal Str. V, inhaltlich nach Appels Text Str. IV-V
    • Refrainwiederholung: in der Handschrift nicht angezeigt
  • Ed. Bartsch, Denkmaeler
  • Ed. Appel Chrest. Nr. 49, S. 87 (mit Umstellung der Strophen III u. IV)
  • Ed. Otto Hoby, Die Lieder des Trobadors Guiraut d'Espanha, Freiburg/Schw. 1915, Nr. 15, S. 43
  • Frank 44,4 (dansa)


Lo fin cor qu'ie.us ai / m'ausi, dona gaia,
si de vos non ai / ioi ni re que.m plaia.
I
M'ami'a, bel cors / blanc com flor de lire,
avinen e pros, / dony ay lo bendire?
qu'ieu am mais de vos, / dona, lo dezire
que d'autra si.m fai / tot so que mi plaia.
II
Ailas! que farai? / e voletz m'ausire?
c'ab un dous esgar / m'avetz dat consire;
e faitz gran pecat, / quar tan greu martire
mi faitz esperar, / si.us tenetz tan cara.
III (E: IV)
Si de vos non ai / ....
............... / merce, prec queus vensa,
quar autra no.m plai / ni tan no m'agensa,
quar per ver ieu sai / qu'es la plus veraja.
IV (E: III)
Baladeta, vai, / tost, de cors, ten via,
e saluda me / ma douset'amia.
e si bon cor m'a, / prec quez ill m'o dia,
e si non lo m'a, / prec que merce m'aia.
V
Noi gardetz ricor, / Mas l'amor quem lia,
E quem detz un bai / Enans que m'en vaja.

PC 434,9c Pus no vey leys cuy son amics (Cerveri)[Bearbeiten | Quelltext bearbeiten]

  • Ms. Sg, Rubrik: "dança balada", [2]
  • Melodie: nein
  • Ed. Riquer Nr. 6, S. 12
  • Frank 44,10
  • Otto Zwartjes, Love Songs from Al-Andalus: History, Structure and Meaning of the Kharja, Brill, Leiden 1997, ISBN 9004061312 [3], S. 108, nach A. Pagès, La "dansa" provençale et les "goigs" en Catalogne, in Homenatge a Antoni Rubió i Lluch. Miscellània d'Estudis Literaris Historics i Lungüistics, Barcelona, vol. I, p.201-224, mit folgendem Refrain:
Pus no vey leys cuy son amics,
Amors, di.l que de mi.l soveyna.
No la vey, si vey de jay rics,
[Pus no vey leys cuy son amics],
Malgrat de fals gelos enics,
[Pus no vey leys cuy son amics];
Pessan, doncs, Sens, no m'en chastics,
Que no.m tem c'om d'ayço.m destreyna.
[Pus no vey leys cuy son amics,
Amors, di.l que de mi.l soveyna.]...
  • Chambers p.231, geht demgegenueber mit dem MS davon aus, dass der Refrain ueberhaupt nicht wiederholt wird:
Pus no vey leys cuy son amics,
Amors, di.l que de mi.l soveyna.
I
No la vey? Si vey, de jay rics
-- malgrat de fals gelos enics --
pessan; doncs, sens, no me.n chastics,
que no.m tem c'om d'ayço.m destreyna.
II
Amors, porta li.m salutz cen
e de plazers li.m fay prezen
tal com tayn a dopna plazen,
on pretz e joys e valors reyna.

...

  • Refrain: 8A 8B'
  • Strophen: I/III 8a 8a 8a 8b', II/IV: 8c 8c 8c 8b'
  • Tornada: V 8a 8b', VI 8c 8b'
  • Typ: alternierende coblas doblas


Sonstige[Bearbeiten | Quelltext bearbeiten]

PC 461,240a Tuit cil qui sunt enamourat (einstr.)[Bearbeiten | Quelltext bearbeiten]

  • Handschrift: Montpellier, H. 196
    • Wiedergabe: Yvonne Rockseth, Polyphonies du XIIIème siècle: le muanuscrit H 196 de la faculté de médecine de Montpellier, Paris 1936-1939
  • Frank 55,3
  • Ed. Frank, István: "Tuit cil qui sunt enamourat" (Notes de philologie pour l'étude des origines lyriques, II), in: Romania 75 (1954), S. 98–108, S. 100
  • Ed. Friedrich Gennrich, Rondeaux, Virelais und Balladen, Göttingen 1927 (= Gesellschaft für romanische Literatur, 47), S. 43
  • "Secondo Frank 1953-1957, p.XXIII, si tratta di una strofetta in provenzale approssimativo composta appositamente come triplum per un mottetto a tre voci; cfr. 461,148a e mottetto Gennrich 467"
  • Chambers p.228:
Tuit cil qui sunt enamourat
viegnent dançar, li autre non!
La regine le commendat
tuit cil qui sunt enamourat
que li jalious soient fustat
fors de la dance d'un baston.
Tuit cil qui sunt enamourat
viegnent avant, li autre non!

PC 461,12 A l'entrade del tens clar[Bearbeiten | Quelltext bearbeiten]

Appel Nr. 48, p.

I
A l'entrade del tens clar - eya
pir ioie recomençar - eya
e pir ialous irritar - eya
vol la regine mostrar
k'ele est si amourouse,
a la vi', a la vie, ialous!
lassez nos, lassez nos
ballar entre nos, entre nos.
II
Ele a fait pir tot mandar, - eya
non sie iusq'a la mar - eya
pucele ni bachelar - eya
que tuit non venguent dançar
en la dance ioiouse.
a la vi', a la vie, ialous!
lassez nos, lassez nos
ballar entre nos, entre nos.
III
Lo reis i vent d'autre part - eya
pir la dance destorbar - eya
que il est en cremetar - eya
que il est en cremetar - eya
que on ne li vuelle emblar
la regine avrillouse.
a la vi', a la vie, ialous!
lassez nos, lassez nos
ballar entre nos, entre nos.
IV
Mas pir neient lo vol far, - eya
k'ele n'a soing de viellart - eya
mais d'un legeir bachelar - eya
ki ben sache solaçar
la donne savourouse.
a la vi', a la vie, ialous!
lassez nos, lassez nos
ballar entre nos, entre nos.
V
Qui donc la veist dançar - eya
e sont (lies: son?) gent cors deportar - eya
ben puist dire de vertat - eya
k'el mont non aie sa par
la regine ioiouse.
a la vi', a la vie, ialous!
lassez nos, lassez nos
ballar entre nos, entre nos.

PC 434,1a A la plug e al ven iran (Cerveri)[Bearbeiten | Quelltext bearbeiten]

  • MS [4]
  • Ed. Riquer 1947, Nr. 3.
  • Ed. Cluzel 1956 zit. bei Lewent 1960
  • vgl. Chambers p.230
  • [5], [6]

"espingadura": Deutung des Wortes unsicher, Bezug zur Aehre (-spig-) oder laut Riquer zu ueberblasenem Ton (-sping-)?

Textgestalt u. Metrik ebenfalls unsicher.

Espingadura d'en Cerverí
A la plug'e al ven iran
cels que muyllers an,
cels que muyllers an.
I
L[i] amic iran espi[n]gan,
a la [plug'e al ven iran,]
e cil que no [e]spi[n]garan
a la [plug'e al ven iran,]
las domnas seran a lor dan,
e.ls escarniran
e.ls escarniran.
[A la plug'e al ven iran
cels que muyllers an,
cels que muyllers an.]
II
L'enfans vey ab joy ez ab xan,
a la [plug'e al ven iran,]
al jardi el prat verdeyan,
a la [plug'e al ven iran,]
e las flors e.ls auzels chantan,
e.ls auzels chantan
e.ls auzels chantan.
[A la plug'e al ven iran
cels que muyllers an,
cels que muyllers an.]
III
De mon joy me play ço que.y fan,
c'un armari an
on los maritz van.
IV
Sobrepretz e Cardona blan
e.N Peyre l'enfan,
e.N Peyre l'enfan.

Riquer: A7 A5 A5 a7 A7 a7 A7 a8 a5 a5

Lewent deutet v.1 "Li amic" und v.2 "no[n] [e]spi[n]garan"

Demnach:

  • Refrain: A8 A5 A5
  • Strophen: I a8? a8? a8 a5 a5, II a8? a8? a8 a5 a5
  • Tornada: III a8 a5 a5, IV a8 a5 a5
  • Typ: coblas unisonnantz

Kurt Lewent: Dance song or "chant du guet"? The espingadura of Cerveri, called de Girona. In: PMLA 75 (1960), S. 13–21, zitiert p.13 [7] ohne Refrain die abweichende Ausgabe von Irénée Cluzel, Romania 77 (1956), p.66ff.:

I
L'amic iran espi[n]gan,
e cil que no spi[n]garan,
las domnas seran a lor dan
e.ls escarniran,
e.ls escarniran!
II
L'Enfan(s) vey ab joy ez ab xan
al jardi, e.l prat verdeyan
e las flors, e.ls auzels chantan,
e.ls auzels chantan,
e.ls auzels chantan!
III
De mon joy me play ço que.y fan,
c'un armari an,
on los maritz van!
IV
Sobrepretz e Cardona blan
e.n Peyre l'Enfan
e.n Peyre l'Enfan.

PC 434a,34 No.l prenatz (Cerveri)[Bearbeiten | Quelltext bearbeiten]

"viadeyra"

  • Ms. Sg [8]
  • Rubrik: "viadeyra" (als "Lied auf dem Weg", "Reiselied" gedeutet, vgl. viandela)
  • Melodie: nein
  • Frank 7,1
  • Ed. Riquer Nr. 1, S. 2
  • Ed. Joan Coromines, Cerverí de Girona: Lírica, Curial, Barcelona 1988, Nr. 99, Bd. II, S. 219
  • Vgl. Chambers p.231
  • [9], [10]


No.l prenatz lo (los) fals marit,
Jana delgada!
I
No.l prenatz lo fals jurat,
que pec es mal enseynat,
Y[ana delgada!]
II
No.l prenatz lo mals (mas) marit,
que pec es ez adormit,
Ya[na delgada!]
III
Que pec es mal enseynat,
no sia per vos amat,
Ya[na delgada!]
IV
Que pec es ez adormit,
no jaga amb vos el lit,
Ja[na delgada!]
V
No sia per vos amat,
mel val cel c'avetz privat,
Ya[na delgada!]
VI
No jaga ab vos el lit;
mes vos (vol) y valra l'amich,
Ya[na delgada!]